میدان نقش جهان اصفهان یا همان میدان امام اصفهان، از میادین زیبا و تاریخی ایران است، میدانی مستطیل شکل به درازای ۵۰۷ متر و پهنای ۱۵۸ متر در مرکز شهر اصفهان، میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ جزء نخستین آثار ایرانی بود که به عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید. میدان نقش جهان که بعد از انقلاب اسلامی نام رسمی آن میدان امام شد همانند زنجیری چهار اثر تاریخی بی نظیر را به هم پیوند داده است: مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام اصفهان، سردر قیصریه و بازار قیصریه اصفهان و کاخ عالی قاپو، علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده است که عموما جایگاه عرضه صنایع دستی اصفهان است.
تاریخچه میدان نقش جهان
این میدان در زمان حکومت شاه عباس اول و به فرمان وی در محل باغی به نام نقش جهان که گفته می شود مربوط به دوره حکومت سلاجقه در اصفهان بوده، بنا می گردد. در چهار طرف میدان، چهار عنصر معماری نفیس و ارزشمند شامل مسجد تاریخی امام در جنوب میدان، مسجد شیخ لطف الله در شرق، کاخ عالی قاپو در غرب و سر در قیصریه در شمال به دستور شاه پی ریزی و ساخته شده که هر یک در نوع خود شاهکاری بی بدیل می باشند.
این میدان در طول حیات خود کاربری های متنوعی را بر عهده داشته است که از جمله می توان به عملکرد سیاسی به لحاظ استقرار کاخ سلطنتی (مراسم تشریفاتی، رژه های نظامی، مراسم تعزیر محکومین و...) عملکرد مذهبی به لحاظ استقرار دو مسجد (اجرای مراسم و آیین های مذهبی، بر پایی نماز جماعت در مواقعی که جمعیت نماز گزار بیش از گنجایش مسجد امام بود) عملکرد تجاری به لحاظ وجود دکانها و قرار گیری در بطن بازار (استقرار چادر های دستفروشان، ازدحام مردم برای خرید و ...) عملکرد تفریحی (آتش بازی، چوگان بازی، قاپون اندازی، شاطر دوانی، جشنها و اعیاد ملی، بازیگری، خیمه شب بازی، نقالی و بند بازی).
مسجد شاه
مسجدشاه که به نام‌های مسجد جامع، مسجد سلطانی و مسجد امام نیز شهرت دارد، یکی از مساجد میدان نقش جهان در اصفهان است که در طی دوران صفوی ساخته شد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران به شمارمی‌رود. این بنا شاهکاری جاویدان از معماری، کاشیکاری در قرن یازدهم هجری است. مسجدِشاه در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهی ثبت ۱۰۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ساخت مسجد جامع عباسی که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد در سال ۱۰۲۰ ه. ق به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع گشته و به منظور تزیین میدان، در سال ۱۰۲۵ هجری قمری و در حالی که هنوز مشغول پی‌ریزی قسمت های دیگر مسجد بوده‌اند، سر در نفیس کاشیکاری معرق آن را به اتمام رسانیده‌اند. این مسجد شاهکاری جاویدان از معماری و کاشیکاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین تاریخ های ثبت شده در مسجد، سال ۱۰۷۷ هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان و نیز سال ۱۰۹۵ هجری قمری است و معلوم می‌دارد که اتمام تزیینات و الحاقات مسجد، در دوره‌ی جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.
عالی قاپو
کاخ عالی قاپو که نمونه منحصر به فردی از معماری کاخهای عهد صفوی است، در اوایل قرن یازدهم هجری (بین سالهای ۹۷۱ تا ۹۷۷ خورشیدی) پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان به فرمان شاه عباس اول در اصفهان ساخته شد و شاه صفوی سفرا و شخصیت های عالیقدر را در عالی قاپو به حضور میپذیرفته است. این کاخ دارای ۶ طبقه است که هر طبقه تزیینات مخصوص دارد. کاخ عالی قاپو طی ۵ مرحله معماری و در زمان جانشینان شاه عباس اول بخصوص شاه عباس دوم و شاه سلیمان بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال ادامه و تکمیل یافت.
عالی قاپو دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان بنا شده بودند. عالی قاپو مرکب از دوکلمه عالی و قاپو است که با هم به معنای «سر در بلند» یا «درگاه بلند» هستند. بنای عالی قاپو با ارتفاعی حدود ۳۶ متر تا کف بازار بلندترین عمارت چند طبقه تا چند دهه اخیر در شهر اصفهان بوده است. کاخ عالی قاپو بدلیل اضافات و الحاقات معماری در هر سو نمایی متفاوت دارد به طوری که از جلو بنا از میدان نقش جهان ۲ طبقه از پشت ساختمان ۵ طبقه، از طرفین بنا ۳ طبقه و با احتساب طبقه همکف بعنوان اولین طبقه، در کل ۶ طبقه می باشد.
سر در قیصریه
در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشیکارى مجلل و باشکوه و نقاشی‌های رنگ باخته صفوی هویدا است، که ورودی بازار قیصریه محسوب مـی شود. سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظر را به این میدان داراست و در زمان صفویان میدان کهن شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال می‌داده است.
در کتاب تاریخچه ابنیه تاریخى اصفهان راجع به بازار قیصریه چنین نوشته شده است: در عقب سردر بـازار شاهى مشهور به قیصریه است که در سال ۱۰۲۹ هجری و ۱۶۱۹ میلادی در برابر قیصریه رم ساختمان گردیده. ایـن بـازار بزرگ‌ترین و با شکوه‌ترین بازارهاى اصفهان بوده است و در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى است کـه گنبـد زیبایی دارد و در طرف مغرب کاروانسراى با شکوه شاهى که دو طبقه و داراى تقریباً ۱۵۰ حجره است قرار دارد در مشرق بازار ضرابخانه بوده که حالا تجارتخانه می باشد در این بازار مانند قدیم پارچه هاى گوناگون و قلمکارهـاى اصفهانى و غیره به فروش می‌رسد.
شاردن سیاح و جهانگرد مشهور فرانسوی نیز درباره سردر قیصریه اظهارنظر کرده است و در سـفرنامه خـود چنیـن نوشته است: نظر به اینکه همه نویسندگان مشرق زمین در تعیین طالع شهر‌ها از طریق تنجیم بسیار دقیق عمل می‌کنند، آنها احداث اصفهان را در اوج برج قوس تعیین کرده‌اند و از همین رو علامت این برج را بر سردر کاخ و بازار شاهی به تصویر کشیده‌اند. البته شرقی‌ها آن را مثل ما و به شکل نیمی انسان نیمی اســب نقاشی نمی‌کنـن، بلکه به صورت نیمی انسان و نیمی ببر می‌نمایند، ببری که دارای دمی است به شکل افعی بزرگ که نیمه آدمی برج قوس، تیری به سوی دهان آن نشانه گرفته است.
یکی از توریستی ترین شهرهای ایران که هم بین گردشگران داخلی و هم گردشگران خارجی بسیار شناخته شده است و هم هر سال توریست ها و جهانگردان خارجی زیادی را به دیدن خود می کشاند، بازار اصفهان است. این بازار در دوران حکوکت صفویان و قاجاریان ساخته شده است و یکی از مهم ترین بناهای تاریخی تجاری ایران محسوب می شود. بازار اصفهان در قلب شهر اصفهان و میدان نقش جهان و حتی اطراف آن کشیده شده است.
