نقشه سرای مخلص اصفهان

مصالح نماها ساده و تمام آجر است. این سادگی به ادراک بهتر تنوع و شکستگی حجم طرح کمک می کند. تنها در حجم میانه نماهای شمالی و جنوبی، معدودی کتیبه کاشی دیده می شود. بیشتر قوسهای نما در طبقه پایین کلیل و در طبقه بالا جناغی است. جهت دار بودن قوسهای فوقانی به اختتام نما کمک کرده و موجب هماهنگی آنها با قوس ایوانها شده است.

چنان که گفتیم، نخستین سخن طرح با مخاطب هندسه قاطع آن است که بیش از همه جا، در صحن خودنمایی می کند. طراح توفیق یافته که طرحی چنین منظم را در زمینی نامنظم (که از حرکت آزاد مسیر بازار و مسیرهای اطراف حاصل شده است چنان در اندازد که ناموزونی زمین از دید بیننده پنهان بماند و اتصال سرا با بازار و بافت اطراف به بهترین صورت برقرار گردد.

نقشه سرای مخلص اصفهان

حجمهای بیرون زده ایران مانند چهار طرف هر یک مدخلی است که حیاط را به واسطه دالانی به بیرون می پیوندد. به عبارتی، عوامل اتصال بنا با اطراف در امتداد محورهای تقارن آن شکل گرفته است. بدین ترتیب، حیاط از طریق دالان شمالی به بازارچه ای و از آنجا به بازار مخلص راه می برد؛ دالانی جنوبی به بافت مسکونی مرتبط می شود؛ دالان شرقی نیز امروزه به مخروبهای منتهی می گردد که احتمالا در گذشته بارانداز یا بازار چه بوده است.

نقشه سرای مخلص اصفهان

مهم ترین دالان دالانی غربی است که سرا را مستقیما به بازار مخلص متصل می کند. طرح این دالان، که مدخل اصلی سر است، تفصیل بیشتری یافته است؛ به این صورت که با قوس و طاقهای هم اندازه به سه قسمت تقسیم شده و طاق هر سه قسمت مزین به کار بندی و عقلی است. طاق میانی نورگیری مدور در وسط و تزیینات بیشتری دارد. بدین ترتیب، قسمت میانی، بدون گشادگی در قاعده و صرفا با افزایش تزیینات و تغییر شیوه نورپردازی، نسبت به دو قسمت دیگر تشخص یافته و فضای دالان، در عین حفظ کیفیت حرکتی و پویای خود، از مرکزی مؤکد برخوردار شده است.

نقشه سرای مخلص اصفهان

ارتفاع دالان در ابتدا کوتاه و یک طبقه است و سپس مرتفع و دو طبقه می شود. بدین صورت، میان فضای دالان و بازار انقطاع لازم ایجاد شده است که مخاطب را برای ورود به فضایی جدید آماده می سازد. عرض بازار مخلص در مقابل ورودی دالان (ورودی اصلی سرا) قدری افزایش یافته که به «چارسوی مخلص» معروف است. این گشادگی نیز خود امکان مکث و توجه بیشتر به ورودی سرا را برای رهگذران فراهم می کند و مخاطب را از رویدادی جدید در مسیر بازار مطلع می سازد.

نقشه سرا

از دست ندهید…