معماری تیمچه و سرای مخلص بازار اصفهان + پاورپوینت سرای مخلص

معماری تیمچه و سرای مخلص

سرای مخلص، از سراهای بزرگ بازار اصفهان، در جناح شرقی بازار مخلص قرار دارد. بر اساس کتیبه های جبهه شمالی و جنوبی حیاط سرا، بنای آن به عهد ناصر الدین شاه قاجار باز می گردد. طرح سرا متشکل است از حیاطی میانی با قاعده مستطیل، که حجره ها در دو طبقه در پیرامون آن نشسته اند. در اینجا نیز، مانند همه سراهای بازار، حیاط عنصر مقوم طرح است و همه اجزای دیگر بدان متکی اند. حجره ها، که بدنه حیاط را تشکیل داده اند، در طبقه دوم عقب نشسته و فضای حیاط را گشاده تر کرده اند.

گوشه شمال شرقی سرا

این عقب نشینی طبقه دوم در محور میانی جبهه ها رخ نداده است؛ و در نتیجه، در میانه چهار طرف حیاط، با حجمی بیرون زده به ارتفاع دو طبقه مواجهیم. به عبارت دیگر، عقب ننشستن میانه هر جبهه در محورهای تقارن نما موجب شده است که حجمهای میانی، هم پیش نشسته جلوه کند و هم ارتفاعی معادل دو طبقه بیابد. فرورفتگی عمیق درون این حجمهای پیش نشسته و تضاد میان جلوآمدگی و فرورفتگی به این حجمها در حیاط اعتبار بیشتری بخشیده است.

جبهه شمالی سرا

تغییر اندازه دهانه طاقها در این حجمها بر این اعتبار افزوده است. بدین ترتیب، مهم ترین اتفاق در طرح ایجاد بدنه ای نسبتا کم ارتفاع و مطبق در پیرامون صحنی وسیع است که حجمهایی ایران مانند در چهار سمت آن خودنمایی و بر هندسه استوار کلی طرح مجموعه تأکید می کند. این ترکیب حیاط مساجد چهار ایوانی را به یاد می آورد. این حجمها، علاوه بر تعیین دو محور اصلی طرح، موجب پیوند ظریف نمای طبقات بالا و پایین شده است.با عقب نشستن بدنه طبقه فوقانی، در جلو حجره های بالا، فضایی مهتابی مانند پدید آمده است. بعلاوه، این پس رفتگی موجب بزرگ تر شدن محیط قاعده طرح در طبقه بالا شده؛ و در نتیجه، امکان تبدیل آن از مستطیل به کشکولی را، بدون برهم خوردن ضرباهنگ نما، فراهم آورده است.

از دست ندهید…

 

قسمتی از دالان بدنه جنوبی

حیاط سازی نیز با آهنگ نماها و حجمها هماهنگ است. در تقاطع دو محور اصلی طرح، در وسط صحن، حوضی هشت گوش نشسته و چهار باغچه در چهار سمت آن واقع شده است. وجود آب و سبزه، علاوه بر ایجاد چشم اندازی لطیف در صحن، در میان حجم توخالی صحن و توده فضاهای بسته اطراف به نحوی مناسب تعادل ایجاد کرده است. به عبارت دیگر، صحن فضایی توخالی است که میانۀ آن با حجم نرم درخت و سبزه پر شده است؛ و بدین ترتیب، فضای تهی با حجمهای بسته و رنگهای زنده برگ و سبزه با رنگهای سنگین بدنه و کف حیاط و سطوح نرم درخت با سطوح سخت بنا ترکیب شده است.

صحن سرا فضایی باز در کنار بازار است؛ و طراح از اهمیت این فضا در جوار فضای بسته و نیمه تاریک بازار و ترکیب بندی مناسب نور و چشم انداز در مجموعه بازار غافل نبوده است. کالبد بازار به رودخانه ای می ماند که مردم در آن تحرک و جریان دارند؛ و سرا چون برکه ای آرام در کنار این رودخانه است. در طرح سرا، به این سکون و آرامش در جوار جریان بازار توجه دقیق کرده و همه عناصر طرح را به خدمت آن در آورده اند.