آسیاب های بشرویه

درباره آسیاب های بشرویه

این اثر تاریخی که مجموعه ای آسیاب های آبی است در شهر بشرویه استان خراسان جنوبی قرار دارد تاریخ دقیق ساخت آنها موجود نیست ولی مسلما دارای قدمت بالائی هستند. این مجموعه مشتمل بر هفت آسیاب با نام های آسیاب سروش، میرزا، زنگی، آقا (شیخی)،آسیاب دهنه، آسیاب میو (رودی) و آسیاب فروغ است. پنج آسیاب اول قبل از قلعه دختر قرار دارند و دو عدد دیگر بعد از این قلعه واقع شده اند. این آسیاب ها به فاصله یک کیلومتری از یکدیگر و در مسیر قدیمی بشرویه به رقه که بخشی از جاده کهن این شهر به طبس بوده و مطابق با مسیر قناتی قدیمی که از کوه های رقه به سمت دشت بشرویه ساخته شده اند. امروزه تنها سه عدد از آنها فعال هستند و کار می کنند، که این موضوع باعث شده است تعداد زیادی از گردشگران برای تماشای آنها به این منطقه سفر کنند. این آسیاب‌ها قدمتی بیش از 200 ساله دارد که به موازات آب زراعی بشرویه که از سمت کوه‌های غرب با شیب نسبتاً تندی به سوی شرق در جریان است، ساخته شده اند و  در فاصله 12 کیلومتر امتداد یافته اند.

معماری آسیاب های بشرویه

ساختار این آسیاب ها اغلب مانند یکدیگر هستند و به یک صورت ساخته شده اند. طرز کار این آسیاب ها این گونه بوده که در مسیر جریان آب مکانی را با ارتفاع بیشتر از معمول سایر مکان ها بنا می شد که محل انبار گندم و لوازم آسیاب بوده است. در نزدیک این مکان معمولا بند آب قرار داشت که آب را در آن جمع آوری می کردند (کار یک مخزن بزرگ را انجام می داده است). عمده ترین قسمت آسیاب تنوره عمودی آن بود که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و ساخته می شد، به گونه ای که آب ذخیره شده در آن از سوراخی کوچک با فشار پره های آسیاب را به حرکت در می آورد. چندین قطعه سنگ مدور (حدود 20 عدد) به قطر تقریبی80 سانتی متر و ارتفاع 30 سانتی متر که درون آن به میزان 20 سانتی متر سوراخ شده را از بالای خانه ساخته شده به سمت پائین روی هم  گذاشته که آب از درون این سنگ ها با فشار به پائین هدایت می شد. در زیر این سنگ ها (تنوره مخروطی شکل)، که آب از درون آن با فشار خارج می شد، یک پره چوبی قرار داشت که با برخورد پر فشار آب از ته مخروط (انتهای قیف) با آن به حرکت در می آمد. چرخش این پره چوبی باعث ذخیره شدن نیرو در آن می گردید و این نیرو به وسیله یک میله که دو سر آن چرخ دنده قرار داشت به دو سنگ اصلی آسیاب منتقل می شد و باعث چرخش سنگ بالائی  آسیاب می گردید. در کنار این دو سنگ، مخزن گندم قرار داشت که گندم از آنجا به داخل سوراخی، که در وسط سنگ بالائی آسیاب تعبیه شده بود، وارد می شد و گندم ها در بین سنگ های آسیاب قرار گرفتند و خرد می شدند و با حرکت متوالی سنگ آسیاب نهایتا تبدیل به آرد می شدند. مسئول تحویل بار گندم و جو فردی به نام کوالانچی بود که علاوه بر  این مسئولیت، مسئول آرد کردن گندم ها نیز بود.